1 (moto per lg.) tra
andare per il mondo iri tra la mondo; passare per Roma pasi tra Romo; ciò non mi passa neanche per la testa tio eĉ ne pasas tra mia menso; per me si va nella città dolente (p) tra mi vi venas urbon de turmento

2 (moto a lg.) al
partire per Milano forveturi al Milano, forveturiMilanon

3 (stato in lg.) en, sur
aspettare per la strada atendi en [sur] la strato

4 (estensione) laŭ
il fronte dell'incendio si estende per 10chilometri la fronto de la incendio etendiĝas laŭ 10kilometroj [etendiĝas 10kilometrojn]

5 (tempo continuato) dum, por
divertirsi per tutto l'anno amuziĝi dum la tuta jaro; ballare per tutta l'estate danci dum la tuta somero [tradanci la tutan someron]; uscire per mezz'ora eliri dum [por] duonhoro; pagare per 10anni un milione all'anno pagi dum dek jaroj po unu milionon (jare); per sempre por ĉiam; per l'eternità poreterne, por la eterneco

6 (tempo determinato) je, por
sarò a casa per pranzo mi estos hejme por la tagmanĝo; tornerà per Pasqua li revenos je [por] Pasko; sarà pronto per l'anno prossimo ĝi estos preta por la venonta jaro

7 (mezzo) per
per nave per ŝipo, (per)ŝipe; per telefono per telefono, telefone; per via aerea (di posta) aerpoŝte; per mezzo di qcu pere de iu:; l'ho conosciuto per mezzo di amici comuni mi lin ekkonis pere de komunaj amikoj; prendere per fame kapti per malsato; passare per le armi mortigi per la armiloj

8 (prezzo) por
vendere per 30denari vendi por 30denaroj; acquistare per un milione aĉeti por (unu) miliono

9 (causa) pro
per amore pro amo; per colpa pro kulpo; non vedere più per l'oscurità ne plu vidi pro mallumo; processato per furto procesita pro ŝtelo

10 (vantaggio) por
lo faccio per voi mi tion faras por vi

11 (scopo) por
bicchiere per il vino glaso por la vino; camera per gli ospiti ĉambro por la gastoj, gastoĉambro; lottare per la vita lukti por la vivo

12 (invece di) anstataŭ, por
ho firmato per te mi subskribis anstataŭ [por] vi; ha pagato per me li pagis por mi; paga il giusto per il peccatore tajloro krimis, botisto pendas

13 (riguardo a, in relazione a) koncerne, rilate al, laŭ
per me, fate pure come vi pare koncerne min, agu laŭplaĉe; per quello che ne so laŭ tio, kion mi scias; per come stavano allora le cose laŭ la tiama situacio; per me, è come un padre rilate al mi [rilate min, por mi], li estas kvazaŭ patro; e anche per oggi ho finito kaj ankaŭ por hodiaŭ mi finis; per questa volta ti perdono ĉi-foje mi vin pardonas

14 (in paragone) kompare al, por
è un lavoro troppo grande per lui ĝi estas laboro tro granda por li; è grande per la sua età li estas granda kompare kun sia aĝo

15 (mat.) multobligite per, multiplikite per
tre per quattro tri multobligite [multiplikite] per kvar, trioble kvar; dividere per due dividi per [laŭ] du

16 (distributivo) po, por, por ĉiu, laŭ
10000 lire per persona 10000 liroj por (ĉiu) persono, po 10000 liroj (persone); dare due libri per ciascuno doni al ĉiu po du librojn; un allievo per ogni classe ĉiuklase po unu lernanto, unu lernanto por ĉiu klaso; cinque esami per anno jare po kvin ekzamenoj [kvin ekzamenoj por ĉiu jaro]; dividere per gruppi dividi laŭ grupoj; marciare per due marŝi duope; per cento procento(j); per mille promilo(j); l'interesse è del 6 per cento la interezo estas 6 procentoj; investire all'8 per cento investi je 8 procentoj [je okprocenta interezo]; la tassa è del 2 per mille la imposto estas 2 promiloj

17 (in qualità di) kiel
per esempio ekzemple; per favore, passami il piatto bonvolu [mi petas]la teleron; sono arrivato per primo mi alvenis (kiel) unua; c'è lui per professore estas li kiel profesoro; prendere qcu. per stupido konsideri [taksi] iun stultulo; ho un filosofo per amico mi havas filozofon kiel amikon; per regalo gli abbiamo mandato un libro kiel donacon ni sendis al li libron

B cong.

1 (finale) por
scarpe per camminare ŝuoj por marŝi; venni per vederti mi venis por vidi vin; prepararsi per andare via pretigi sin por foriri

2 (causale) ĉar, pro tio ke
fu punito per aver disobbedito li estis punita, ĉar li malobeis [pro tio, ke li malobeis; pro sia malobeo]

3 (= limitatamente a) por, por ke
troppo furbo per cascare tro ruza por fali [por ke li falu]; il latte è troppo caldo per poterlo bere la lakto estas tro varma por (ke oni povu) ĝin trinki

4 (concessivo) kiom ajn
per quanto kiom ajn; per quanto io lavori, non ci riuscirò kiom ajn mi laboros, mi ne sukcesos; per bravo che tu sia kiom ajn lerta vi estas

5 (pref. ch.) per
permanganato permanganato